قیر چیست؟

قیر ماده‌ای است سیاه رنگ و خمیری شکل که در عایقکاری رطوبت و ساخت آسفالت کاربرد دارد. قیر انواع گوناگونی دارد که هر یک از انواع آن، دارای کاربرد خاصی است. قیر از مشتقات نفت است.

قیر معمولاً از تقطیر نفت خام به دست می‌آید. چنین قیری قیر نفتی یا قیر تقطیری نامیده می‌شود. قیر نفتی محصول دو مرحله تقطیر نفت خام در برج تقطیر است. در مرحله نخست تقطیر، مواد سبک مانند بنزین و پروپان از نفت خام جدا می‌شوند. این فرایند در فشاری نزدیک به یک اتمسفر (واحد) انجام می‌شود. در مرحله دوم نیز ترکیبات سنگین مانند گازوئیل و نفت سفید خارج می‌شوند. این فرایند در فشاری نزدیک به خلاء صورت می‌پذیرد.

در نهایت مخلوطی از ذرات جامد بسیار ریز به نام آسفالتن باقی می‌ماند که در ماده سیال گریس‌مانندی به نام مالتن غوطه‌ور است . اما برخی از انواع قیر در طبیعت و در اثر تبدیل تدریجی نفت خام و تبخیر مواد فرار آن در اثر گذشت سال‌های بسیار زیاد به دست می‌آید. چنین قیری، قیر طبیعی نامیده می‌شود و دوام آن بیشتر از قیرهای نفتی است. چنین قیری ممکن است به‌صورت خالص در طبیعت وجود داشته باشد (قیر دریاچه‌ای) مانند دریاچه قیر بهبهان ایران و دریاچه قیر تیرینیداد آمریکا، یا از معادن استخراج شود.

آزمایش‌های کنترل کیفیت قیر

برای کنترل کیفیت مواد قیری و کارهای انجام شده باید حداقل یکبار در مرحله شروع آسفالت و همچنین در حین اجرای کار و متناسب با پیشرفت عملیات، هر وقت که دستگاه نظارت لازم بداند آزمایشهای لازم روی قیرهای مصرفی انجام می شود.
قیر مصرفی باید همگن و وقتی که تا 176 درجه سانتیگراد گرم می شود کف و دود نکند.
برای گرم کردن قیر باید از لوله های روغن یا بخار یا دستگاههای الکتریکی استفاده کرد. کاربرد شعله مستقیم آتش که با بدنه مخازن قیر در تماس باشد به هیچ وجه مجاز نیست. دستگاه نظارت موظف است از تخلیه قیر تانکرهایی که از شعله مستقیم آتش جهت گرم کردن استفاده می کنند، جلوگیری نموده و پیمانکار نیز باید از تخلیه قیر چنین تانکرهایی جدا خودداری نماید.

درجه حرارت قیر در مخازن و لوله ها و هنگام اختلاط با سنگدانه ها در مخلوط کن کارخانه آسفالت نبایستی از 175 درجه سانتیگراد برای قیرهای خالص تجاوز نماید.

تانکرهای حمل قیر و همچنین تانکرهای قیر کارگاه باید مجهز به حرارت سنج باشد. یک حرارت سنج در قسمت تحتانی تانکر و دیگری در قسمت فوقانی نصب می شود. در کارخانه آسفالت نیز باید حرارت سنج برای قیر نصب شده باشد به طوری که هر زمان بتوان درجه حرارت قیر را کنترل نمود.

قیر در مخازن فلزی و استخرهای بتنی در کارگاه ذخیره می شود. در صورت استفاده از استخر باید کف و دیواره ها بتنی و سقف آن سر پوشیده باشد تا قیر کاملا از گرد و غبار، بارندگی و دیگر آلاینده ها محفوظ بماند. وسایل گرم کردن قیر باید در کف استخر پیش بینی گردد.

کارخانه آسفالت باید به وسایلی مجهز باشد که قیر را با درصد لازم و با حدود تغییرات مجاز معادل (مثبت منفی 1/ .) درصد وزن کل قیر به صورت گرد وبافشار بر روی مصالح سنگی پخش نماید.
یک میزان الحراه مسلح که از 100 تا 200 درجه سانتیگراد را نشان دهد، بایست در روی لوله تخلیه قیر به واحد مخلوط کننده در محلی که نزدیک یک شیر تخلیه باشد، نصب شود.

قیر مورد احتیاج برای هر مرحله تولید آسفالت نباید بیش از 15 ثانیه پس از آغز جریان تخلیه قیر به طول انجامد.

وسایل اندازه گیری قیر باید قیر مورد نیاز را که در هر مرحله تخلیه می شود به دقت 1 کیلو گرم اندازه گیری نماید.

قیر مورد مصرف در طرح مخلوط ( برای تهیه طرح مخلوط) نیز باید از مخازن ذخیره کارگاه و با توجه به روش آشتو 40T نمونه برداری شود(حداقل 10 کیلو گرم).

قیر مصرفی برای آسفالت گرم یک بار در شروع کار، و در حین اجرای کار به ازای هر 2000 تن قیر وارده باید مورد آزمایش قرار گیرد.
(توجه: عدد 2000 تن پیشنهادی در نشریه 101 در زمانی تدوین شده که قیمت قیر پایین بود لذا در حال حاضر پیشنهاد می شود که برای هر تانکر ورودی به کارگاه یعنی از هر 20 تن آزمایشهای اولیه و برای هر 100 تن تمام آزمایشات تعیین ویژگی های قیری انجام شود.)

آزمایشات مربو به روش درجه بندی عملکردی در شناسایی سریع و در زمان کم برای کیفیت و ویژگیهای قیر کاربرد نداشته و برای شناسایی سریع ویژگی های اولیه قیر برخی از آزمایشات درجه بندی بر مبنای میزان نفوذ کاربرد دارد. همچنین آزمایش لکه نیز برای این منظور استفاده می شود.

آزمایش‌های تعیین خصوصیات قیر

آزمایش‌های زیر خصوصیات قیر طبیعی را تعیین می‌کند:

13. انبار کردن قیر و آزمایشهای جدید قیر